Tóm tắt Theo sử nhà Thanh, Hoàng Sùng Anh thuộc đảng Thiên Địa Hội của cha con Ngô Lăng Vân, Ngô Côn, vì bị nhà Thanh truy đuổi nên kéo tàn quân chạy sang Việt Nam ẩn náu và hoạt động cướp phá suốt một dải biên giới Việt-Trung. Năm 1869, Ngô Côn bị quân nhà Nguyễn giết chết nhưng dư đảng của đám giặc Khách này vẫn tiếp tục quấy nhiễu cướp bóc, khiến cho liên quân hai nước Việt-Trung phải vất vả đánh dẹp, mãi đến năm 1875 quân nhà Nguyễn mới diệt được Hoàng Sùng Anh ở Tuyên Quang. Sự quấy phá liên tục của các đám giặc cướp người Hoa trong nhiều năm trời đã gây hậu quả nặng nề cho cả hai nước Việt-Trung. Nhất là đối với Việt Nam, chúng làm cho tình hình Bắc Kỳ lâm vào cảnh giặc giã liên miên, quan quân vất vả đánh dẹp, dân tình điêu đứng, khiến cho triều Nguyễn không thể nào tập trung được toàn lực để đối phó với cuộc xâm lăng của thực dân Pháp.https://www.mediafire.com/?hntqghhkmizgiq ABSTRACT According to Qing historical records, Hoàng Sùng Anh, a member of a group of the Tiandihui (Heaven and Earth Society) led by the father and son Ngô Lăng Vân and Ngô Côn, who was pursued by the Qing army, took the remnants of his troops to Vietnam to shelter and loot along the Vietnam-China border. In 1869, Ngô Côn was killed by the Nguyễn Dynasty’s army, but the remnants of those Chinese bandits still continued harassing and pillaging the areas along Vietnam-China border, which made the coalition troops of both countries have to strenuously suppress them, until in 1875 Hoàng Sùng Anh was killed in Tuyên Quang by the Nguyễn army. The constant harassment of Chinese bandit troops had caused great losses to both countries, especially Vietnam, which suffered constant hostilities leading to military hardship in suppressing them and afflicted situation of people; as a result, the Nguyễn court could not mobilize entire Vietnamese combat troops to cope with the invasion of the French. Toàn văn: PDF
